Kościół Zbawiciela Świata w Szprotawie – polskokatolicki kościół parafialny wzniesiony w stylu późnoromańskim w XIV wieku. W murze świątyni można zauważyć elementy gotyckie odsłonięte w czasie remontu kościoła. Znajdują się one na północnej stronie elewacji, stanowią je fragmenty gotyckiego lica. We wnętrzu zachował się barokowy ołtarz z figurą Chrystusa ukrzyżowanego.
Kościół w Niwiskach, pierwotnie posiadający wezwanie św. Katarzyny, zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku. Od drugiej połowy XVI wieku do połowy XVII stulecia użytkowany był przez protestantów.
Ruina kościoła ewangelickiego w Niwiskach to świątynia zbudowana jako budowla szachulcowa na planie krzyża greckiego z XVIII w. Nakryta dachem wielospadowym. Wnętrze obiegały empory. W XIX wieku została przebudowana w stylu klasycystycznym.
W czasie reformacji kościół pw. Barbary przeszedł w ręce ewangelików, ale nakazem cesarza został zwrócony katolikom w 1654 r. Z racji, że protestanci nie mieli własnego kościoła, wspólnota postanowiła zbudować nową świątynie w latach 1741-1743. Budynek o konstrukcji szkieletowej, z przeznaczeniem na odprawianie nabożeństw, z czasem został przebudowany na masywny budynek z cegły. W 1870 r. kościół otrzymał strzelistą, neogotycką wieżę.
Świątynia gotycka wybudowana w XIV wieku, remontowana w XIX wieku. Budowla jest orientowana, murowana, wzniesiona z kamienia i cegły, posiada jedną nawę oraz wieżę od strony zachodniej dobudowaną na początku XVI wieku, na narożnikach jest diagonalnie oskarpowana.
Kościół w Jabłonowie pod wezwaniem św. Andrzeja, gotycki z końca XIII wieku lub początku XIV stulecia, XVIII wieku/XIX wieku; wzmiankowany w roku 1376. W wieku XV został powiększony o kaplicę, kruchtę i wieżę oraz zmieniono mu sklepienia.
Najstarsza wzmianka o wsi Gorzupia pochodzi z 1246 r. Kolejna, z 1353 r. , związana jest z ówczesnym księdzem, którego określono jako „Nicolaus plebanus de Gorup”. Kościół w Gorzupi wzniesiono wcześniej, w 2 poł. XIII w. Pierwotnie tworzył go jednonawowy korpus z przylegającym od wsch. prezbiterium. Prawdopodobnie w XVI w. po stronie zach. dostawiono wieżę, a przy pn. ścianie prezbiterium wzniesiono zakrystię. W tym samym czasie przekształcono część otworów okiennych, zmieniono kształt łuku tęczowego, nawę oraz prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowym.
Kościół w Miodnicy wzniesiony ok. 1300, został przebudowany w XV w. (sklepienie prezbiterium), powiększony o wieżę w XVI w., odbudowany po pożarze w 1668 z przekształceniem okien, remontowany wielokrotnie, m.in. w 70 latach XX w. Gotycka budowla jest orientowana, murowana z kamienia, jednonawowa z prosto zakończonym prezbiterium, zakrystią i kaplicą od północy, wieżą od zachodu. Wieża nakryta dachem czterospadowym, pozostałe człony dwuspadowymi.
Pierwszym dokumentem potwierdzającym istnienie kościoła jest poświadczenie wydane w 1326 r. przez Henryka żagańskiego o sprzedaży dzietrzychowskich dóbr razem z uposażeniem miejscowej świątyni rodzinie von Kelbichen. W piśmie z 1376 r. wzmiankowano tutejszego plebana.
Kościół w Starym Żaganiu został wzniesiony w XII w. i otrzymał wezwanie św. Wincentego. Najstarsza wzmianka potwierdzająca istnienie świątyni dotyczy przekazania w 1284 r. wsi Stary Żagań razem z patronatem nad kościołem klasztorowi augustianów. Do żagańskiego opactwa należał do czasu sekularyzacji klasztoru w 1810 r. W l. 1596-1663 był nieużytkowany.
Barokowy kościół Matki Boskiej Bolesnej wzniesiony w latach 1691 – 1698 na miejscu starszego. Jednonawowa budowla jest murowana z cegły i otynkowana z przylegającą od zachodu do prezbiterium zakrystią i od wschodu z kruchtą. Sklepienia kolebkowe z lunetami i faliste szczyty korpusu. Od zachodu kościół wieńczy wieżyczka z barokowym hełmem i latarnią.
Kościół w Borowinie – jednonawowa budowla z kamienia polnego i cegły została wzniesiona u schyłku XIII w. w stylu wczesnogotyckim. Otacza go mur z tej samej epoki, w którym znajduje się barokowa brama z XVI w. Po raz pierwszy został przebudowany w końcu XIV wieku. Kościół przez jakiś czas należał do gminy ewangelickiej, ale w 1654 roku został przejęty ponownie przez katolików. Po pożarze z XIX wieku pozostawał jako ruina, w latach 1975-1978 odbudowany staraniem parafii.
Kościół w Dzikowicach w stylu wczesnogotyckim, zbudowany w XIII wieku z kamienia polnego i rudy darniowej, jednonawowy. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1273 r. Obecny kształt budowli pochodzi z ok. 1406 r. W XV w. dobudowano ceglaną wieżę.
Kościół w Gościeszowicach, pw. św. Katarzyny, murowany z kamienia polnego, cegły i rudy darniowej, zbudowany został w II połowie XIII wieku. W następnych wiekach był wielokrotnie remontowany i przekształcany. We wnętrzu gościszowskiego kościoła znajduje się gotycki ołtarz w formie pentaptyku, z 1505 roku, zbudowany w warsztacie Mistrza z Gościeszowic.
Kościół w Długiem zbudowany został w końcu XIX w., gdy spłonęła poprzednia świątynia pw. św. Jakuba. Budowla na planie prostokąta w stylu neogotyckim, jednonawowa, murowana z kamienia i cegły, przykryta dachem dwuspadowym. Od północy dobudowana wieża z zegarami, zwieńczona dachem wieżowym[2]. Kościół nie jest orientowany.
Kościół pw. św. Wawrzyńca to późnogotycka świątynia z 1297 roku. Razem z wioską do 1810 roku należał do klasztoru klarysek z Głogowa. W XIV i XV wieku oraz w latach 1712, 1791 i 1849 dokonywano jego przebudowy. Ten jednonawowy kościół z kwadratowym prezbiterium otoczony jest murem obwodowym z XVI wieku. Spalony został w czasie działań w wojennych w 1945 roku. Odbudowany w latach 1967-1968, służył do 1988 roku, kiedy to odprawiono ostatnią noworoczną mszę. Obok znajduje się kaplica Góry Oliwnej z XVIII wieku z zachowanymi na stropie polichromiami.
Wróblin Głogowski został wyludniony z powodu bliskiego sąsiedztwa Huty Miedzi Głogów. Obecnie znajduje się w granicach administracyjnych Głogowa i zamieszkuje go jedna rodzina. Na terenie wysiedlonej wioski stoi opuszczony kościół pw. św. Heleny. Interesujący obiekt z bardzo ciekawym wnętrzem, mogącym pomieścić zapewne kilkanaście osób.
Jest to budowla klasycystyczna, salowa, wybudowana w 1810 roku z cegły. W 1964 roku została odnowiona dzięki mieszkańcom Wróblina Głogowskiego, co upamiętnia tablica we wnętrzu. Od zachodu znajduje się wieża. Świątynia jest obecnie nieużytkowana i coraz bardziej niszczeje.
Według tradycyjnych przekazów po wylewie Bobru w 1332 roku, gdy na brzegu rzeki został znaleziony krzyż, księżna Matylda, małżonka Henryka IV zwanego Wiernym, na miejscu kaplicy ufundowała świątynię pod wezwaniem Krzyża Świętego.
Kościół filialny parafii rzymskokatolickiej w Toporowej Cyrhli. Świątynię zaprojektowaną przez Stanisława Witkiewicza rozpoczęto budować w roku 1904, a poświęcono w 1907.
Ruina kościoła w Podgórzycach wzniesionego w XIII wieku z fundacji Henryka Brodatego i Jadwigi.
Od czasu spalenia w okresie wojny 30-letniej pozostaje w ruinie, oczyszczonej i uporządkowanej w XIXw. W tym czasie wzniesiona została tez w południowo-zachodnim narożniku wnętrza ceglana przybudówka z drewnianą dzwonnicą w wyższej kondygnacji. Kościół zbudowany z kamienia polnego, salowy, z trójbocznym zamknięciem od wschodu. Od południa widoczne resztki kruchty.
Ruina gotyckiego kościoła wzniesionego w XIV stuleciu, przebudowanego w 1519, 1561 i 1597 roku oraz powiększonego w XVIII-XIX wieku. Świątynia jednonawowa, murowana z kamienia polnego, z prostokątną wieżą, ze sklepieniem sieciowym w nawie i dwutraktowym krzyżowo-żebrowym ze wspornikami maszkaronowymi w prezbiterium. Zachowała się częściowo gotycka polichromia, drzwi z okuciami, dwa profilowane ostrołukowe portale ceramiczne. Kościół pozostaje w ruinie od 1945 roku.
Zbór ewangelicki, zbudowany w roku 1769. Remontowany w latach 1869, 1907 i 1927. Salowy, murowany z cegły, od wschodu zamknięty trójbocznie.
Strop w zborze zawalił się w kwietniu 2012 roku.
Po wyjeździe niemieckich mieszkańców kościół pozostał w dobrym stanie, lecz nie był użytkowany zgodnie z przeznaczeniem. Początkowo urządzono w nim owczarnię, potem niszczał przemieniając się w ruinę. Utracił ołtarz, organy, ławki, żyrandole, okoliczni mieszkańcy traktowali kościół jako źródło materiałów budowlanych. Gdy dach namiotowy wieży przechylił się, został zwalony. Część więźby dachowej zawaliła się i kościół był pozbawiony ochrony przed deszczem i śniegiem.
Ruina kościoła w Długiem z XIII w. Zbudowany z kamienia polnego. Na początku XVI wieku przeszedł w ręce ewangelików. Większość mieszkańców wsi stanowili protestanci. W 1654 roku kościół ponownie trafił pod opiekę katolików. Z powodu braku wiernych popadł w ruinę. Zniszczenia dopełnił pożar w 1856 r.
Pierwszy kościół drewniany, po raz pierwszy wzmiankowany został w 1404 roku. W 1524 roku kościół został przejęty przez ewangelików. Jednak w wyniku wojny 30-letniej protestanckie świątynie były zwracane katolikom. W Sławie urządzono wyścig konny, decydujący do kogo należeć ma kościół. Wygrali go katolicy, a dwie podkowy zdjęte z kopyt zwycięskiego konia przybito do okien na zewnątrz świątyni.
Kościół pomocniczy pw. św. Józefa Oblubieńca, kościół bracki, obecnie pomocniczy, powstał w latach 1690 – 1696. Jest to budowla jednonawowa, z rzędami płytkich kaplic przylegających do nawy od strony wschodniej i zachodniej i z emporami ponad nimi, głęboki chór zakonny zakończony absydą od północy, fasada ze spływami walutowymi w szczycie i kamiennymi rzeźbami w niszach. Wnętrze kościoła nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i w całości pokryte, wraz z chórem i kaplicami bocznymi freskową dekoracją malarską autorstwa M. Willmanna. We wnętrzu wyposażenie z czasów budowy.
Sanktuarium maryjne (otoczony kultem obraz “Madonna z Dzieciątkiem” z I połowy XIII wieku – najstarszy obraz maryjny w Polsce, ufundowany prawdopodobnie przez fundatora klasztoru – Bolka I i ukoronowany papieskimi koronami przez Jana Pawła II w Legnicy 2 czerwca 1997). Za prezbiterium, we wzniesionej w latach 1735–1747 kaplicy o rokokowym wnętrzu, znajduje się mauzoleum Piastów świdnickich: Bolka I i Bolka II (XIV wiek).
Poprzedni kościół w Kurowie Wielkim wzmiankowano w 1376 r. Obecny, gotycki wzniesiono w latach 1495-97 z fundacji Bernharda Gorschimko. Od ok. połowy XVI w. do 1654 r. kościół znajdował się w rękach ewangelików. Założony jest na planie jednonawowym z węższym i niższym prezbiterium oraz z wieżą od północy. Od północy w 2 poł. XVI w. dobudowano tzw. kaplicę Dalkowską, która dziś pełni rolę kruchty. Kościół w Kurowie Wielkim zawiera niezwykle bogate wyposażenie
Kościół pw. św. Marcina w Poznaniu – znajduje się na skrzyżowaniu ul. Święty Marcin i al. Marcinkowskiego. Niewielką świątynię wzniósł prawdopodobnie książę Przemysł I w 1240, choć powstanie samej parafii tonie w mrokach historii pomiędzy XI a XIII wiekiem.
Bazylika kolegiacka Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny w Poznaniu (także pod nazwą: Fara Poznańska, od niem. Pfarre, Pfarrei, Pfarrkirche czyli probostwo, parafia) – barokowy kościół farny i zarazem kolegiacki pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa Męczennika w Poznaniu, należący do parafii MB Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny, znajdujący się przy ul. Gołębiej, w jej południowej pierzei, u wylotu ul. Świętosławskiej.
W 1455 poznański mieszczanin Maciej Czarny mając poparcie biskupa Andrzeja Bnińskiego przekazał ziemię bernardynom. Zakonnicy przybyli do miasta w Boże Narodzenie 1456 i w krótkim czasie zbudowali drewniany kościół. Już w 1470 ruszyła budowa murowanej świątyni. Kościół w stylu późnego gotyku został konsekrowany w 1473. Świątynia otrzymała wezwanie: Świętego Krzyża, Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Świętych Andrzeja, Franciszka i Bernarda ze Sieny. W 1487 ustanowiono tu kustodię, co wiązało się z poszerzeniem władzy gwardiana, który odtąd nosił tytuł kustosza na okoliczne klasztory zgromadzenia.
Powstanie wsi datowane jest na połowę XIII w. W 1261 r. właściciel Rudna otrzymał od księcia Konrada zezwolenie na translokację prawną wsi. Nie wiemy, czy w tym czasie znajdował się we wsi kościół, powstanie dzisiejszego datuje się na schyłek XIII w. Wczesnogotycka świątynia, wzniesiona z kamienia polnego i rudy darniowej, składała się z nawy i zamkniętego trójbocznie prezbiterium. Od północy do prezbiterium dobudowano zakrystię.
Jest to nowa cerkiew wybudowana w latach 1980–1982. W 1990 nad kruchtą dobudowano wieżę-dzwonnicę, którą zwieńczono kopułą. Wymieniono też wszystkie okna i drzwi oraz ułożono nową drewnianą podłogę. Części konstrukcyjne ikonostasu z XIX w. pochodzą z cerkwi garnizonowej w Żyrardowie.
W 1742 r. właściciele majątków ziemskich Lubięcina i Chełmka (rodziny von Kottwitz i Zedlitz) wydali akt fundacyjny budowy świątyń dla miejscowych protestantów. Budowę kościoła ukończono w 1747 r. Założony na planie wydłużonego ośmioboku z ryzalitami od północy, południa i zachodu otrzymał konstrukcję szachulcową Od wschodu do kościoła dostawiono zakrystię.
Według niepotwierdzonych źródeł kościół miał powstać przed 1201 r., natomiast pierwsze wzmianki pisane o parafii pochodzą z 1372 r. W średniowieczu parafia w Lubięcinie przynależała do biskupstwa poznańskiego, później wrocławskiego. Nieznana jest architektura pierwszego kościoła, pierwotnie mógł być drewniany. W XIV-XV w. zastąpiono go budowlą murowaną. W XVIII w. na miejscu średniowiecznej świątyni wzniesiono nową.
Świątynię z kamienia i rudy darniowej wzniesiono zapewne w końcu XIII w. Składała się z nawy i prostokątnego prezbiterium, do którego od północy dobudowano zakrystię. Pierwsze wzmianki o miejscowym proboszczu pochodzą z 1376 r. Około 1411 r. świątynię przebudowano, jednak zakres tych prac jest nieznany. W czasach nowożytnych parafia została zlikwidowana i kościół był filią parafii w Otyniu. Ponowne erygowanie parafii nastąpiło w 1854 r. W XVI stuleciu kościół przejęli luteranie. Ponowne objęcie przez katolików nastąpiło po 1649 r., kiedy majątek otyński stał się własnością jezuitów.
Czas powstania pierwszej świątyni jest nieznany. Według niepotwierdzonych źródeł wzmiankowany był już w 1516 r. W 1844 r. miejscowy kościół katolicki był filią parafii w Otyniu. W 1911 r. wniesiono nowy kościół w stylu neogotyckim. Murowaną z cegły jednonawową świątynię założono na planie prostokąta, od południa dostawiając niewielką zakrystię, od północy natomiast – wieżę, na której zawieszono dzwon. W końcu ubiegłego stulecia kościółek remontowano. Obecnie świątynia jest filią parafii w Otyniu.
Pierwsze wzmianki o kościele parafialnym pochodzą z 1332 r. Czas powstania świątyni jest nieznany, przypuszczalnie wzniesiono ją po lokacji miasta, w końcu XIII lub na początku XIV w. Pierwotnie kościół był budowlą jednonawową z prostokątnym prezbiterium. Świątynię przebudowano prawdopodobnie na pocz. XVI w., jednak zakres prac jest nieznany, gdyż w 1554 r. strawił ją pożar. Kościół odbudowano z fundacji właścicieli Otynia – rodziny von Rechenberg w latach 1585 -1587.
Pierwsze wzmianki o kościele pojawiły się w 1379 r. Jego budowę przenieść można jednak na pocz. XIV w. Murowaną z kamienia i rudy darniowej świątynię wzniesiono w stylu gotyckim. Założony na rzucie wydłużonego prostokąta kościół od wschodu zamyka pięcioboczne prezbiterium. Do elewacji kościoła przylega wiele wzniesionych w XVI – XVII w. przybudówek – od północy zakrystia, kruchta i składzik, od północnego-wschodu zakończona trójbocznie kaplica.
Po pożarze wieży kościoła parafialnego w 1918 r., kiedy stopiły się zabytkowe dzwony, wieś przez kilkanaście lat pozbawiona była dzwonów. Wprawdzie w 1930 r. odbudowano wieżę kościoła, jednak na zakup nowych dzwonów zabrakło środków, głównie ze względu na niewielką liczbę katolików. Z inicjatywą wzniesienia swojej dzwonnicy wystąpili natomiast ewangelicy. W 1933 r. przy drodze do Kożuchowa wzniesiono dzwonnicę. Trójkondygnacyjną wieżę o wysokości 22 m, zwieńczono dachem namiotowym i krzyżem wykonanym z pozłacanej miedzi. Na wieży zamontowano trzy dzwony ufundowane przez Ide Brunzel.
Kościół w Polsce, w miejscowości Radwanów, (niem. Seiffersdorf), w województwie lubuskim.
Kaplica na Górze Świętej Anny wzmiankowana jest w dokumentach już w 1514 roku. Pierwotnie był to budynek drewniany. Obecny murowany powstał w 1716 roku z inicjatywy ówczesnego właściciela Kromolina – hrabiego Johanna Christopha von Churschwandt. Kolejne przebudowy nastąpiły w latach 1740, 1796, 1881 i 1882 o czym świadczą daty na tylnej ścianie ołtarza. Wnętrze utrzymane jest w stylu barokowym. Przed kaplicą stoi figura św. Jana Nepomucena.
Kościół ufundowany w II poł. XIII w. przez księcia Konrada I głogowskiego poświęcony św. Jadwidze (skądinąd babce fundatora), ukończony w 1294 przez Henryka Głogowczyka, syna Konrada; sam fundator został pochowany w obrębie świątyni. Kościół ten jest najstarszym zachowanym zabytkiem w mieście.
Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Zielonej Górze został zbudowany w latach 1746-1748 na planie krzyża. Dawny zbór protestancki Ogród Chrystusowy. Wzniesiony w stylu szachulcowym. Przed każdą Mszą Świętą odsłaniany jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, zupełnie jak w sanktuarium na Jasnej Górze. Jeden z najstarszych kościołów Zielonej Góry.
Wybudowaną na początku XIV w. świątynie wzmiankowano w dokumentach po raz pierwszy w 1376 roku. Wielokrotnie był przebudowywany. W XV w. dostawiono zakrystię, w XVI-XVII w. zbudowano kruchtę. Około 1850 roku dach nadbudowano drewnianą wieżą. Zawieszono w niej dwa dzwony, z których starszy pochodził z 1471 roku, co może świadczyć o istnieniu obok kościoła dzwonnicy, która uległa zniszczeniu w XIX wieku. Oba dzwony zostały zarekwirowane w 1917 roku na potrzeby wojenne.
Powstanie kościoła związane jest z lokacja miasta, jaka nastąpiła pod koniec XIII wieku obok osady targowej w Gołaszynie (zwanym wówczas Linda). Prawdopodobnie na początku była to budowla drewniana, przebudowana w XIV wieku na murowaną. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1305 roku. W XV wieku nawę i prezbiterium nakryto sklepieniami, a od południa powstała empora. W XVI wieku od południa powstała nowa nawa z cylindryczną klatką schodową. Wieżę w tym czasie zwieńczono renesansową attyką. Od 1540 roku do 1652 roku kościół znajdował się w rękach protestantów.
Kościół ewangelicki rozpoczęto budować 22 kwietnia 1591 roku, a budowę ukończono w 1597 roku. Poświęcenie świątyni nastąpiło 27 maja 1597 roku (w dzień Zielonych Świąt) przez pastora z Rakowa koło Smardzewa pod Świebodzinem i diakona Abrahama Cremerusa z Żubrowa. Świątynia pw. św. Michała Archanioła był kościołem jednonawowy. Dopiero później w roku 1688 roku dobudowano kaplicę, chór oraz nawy boczne nadając budowli kształt litery T.
Kościół pw. św. Barbary w Nowej Soli – jednonawowa świątynia, wybudowana w 1900 r. w stylu neogotyku angielskiego. Niegdyś nowosolscy wyznawcy ewangelicko-luterańskiego kościoła (potoczna nazwa “staroluteranie”) na nabożeństwa udawali się do Kożuchowa. Jednakże w 1900 r. rozpoczęto budowę niewielkiej świątyni staroluterańskiej na terenie Nowej Soli. Dawniej oddany wiernym wyznania luterańskiego, jako kościół odkupiciela, jednak świątynię tę po wojnie przejęli kapucyni, a na jej patronkę wybrali św. Barbarę. Po przebudowie miasta, oraz zmianie nazw ulic w 1991 r. ulicę, przy której znajduje się ten uroczy kościółek przemianowano na św. Barbary (do 1945 r. była to ulica Luterstrasse).
Kościół pw. św. Antoniego w Nowej Soli autorstwa berlińskiego architekta Friedricha Augusta Stülera, utrzymany w stylistyce neoromanizmu. Kamień węgielny położono 9 kwietnia 1835. Budowę ukończono w 1839. Wybudowany z charakterystycznej czerwonej cegły, jednoprzestrzenny, stroną prezbiterialną skierowany na północ. Założony na rzucie prostokąta z wydzieloną we wnętrzu półkolistą absydą. Od północy przylega pięcioboczna zakrystia, od południa ośmioboczna wieża z zegarem. Wnętrze opięte dwukondygnacyjnymi emporami, wspartymi na filarach.
