Dwory w Chełmku – (niem. Kölmchen), w parku, w południowo–zachodniej części wsi, w powiecie nowosolskim, w województwie lubuskim, w Polsce.
nr rej.: 1429 z 2.02.1964
Dwory w Chełmku – (niem. Kölmchen), w parku, w południowo–zachodniej części wsi, w powiecie nowosolskim, w województwie lubuskim, w Polsce.
W skład zespołu dworskiego wchodzą: dwór, budynek folwarczny i park krajobrazowy. Zachowane dwa budynki dworu usytuowane po stronie południowej i zachodniej podwórza, ustawione do siebie pod kątem prostym, prawdopodobnie pierwotnie połączone. W katalogu autorstwa S. Kowalskiego budynek I został uznany za dwór obronny powstały w XVI wieku, a drugi obiekt – za oficynę wybudowaną w XVIII wieku. Obie części dworu pełnią obecnie funkcję mieszkalną.
Wieś Chełmek (niem. Köllmichen, Kölmchen) ma metrykę średniowieczną. W XVI wieku, posiadłość ziemska znajdowała się w rękach rodziny von Kreckwitz, następnie von Dyherrn i to właśnie z tym rodem należałoby wiązać powstanie dworu obronnego wybudowano prawdopodobnie w połowie XVI wieku. Budynek ten zajmował jedynie część wschodnią istniejącego budynku dworu I. Być może już w 1. poł. XVII wieku zbudowano drugi człon budynku od strony zachodniej i połączono go ze starszą siedzibą. W 1758 roku Adam Melchior von Kottwitz sprzedał posiadłość Friedrichowi Carlowi von Schönaich. W 1845 roku wieś należała do rodziny książęcej Acerenza Pigantelli. Od około 1860 roku majątek był własnością rodziny von Rothenburg. Obiekt został całkowicie przebudowany w 1. poł. XIX wieku. Według T. Andrzejewskiego w pierwszej połowie XX wieku rozebrano budynek łączący oba dwory w Chełmku. Po 1945 r. budynki wchodzące w skład zespołu należały do Lasów Państwowych. Obecnie mieszkania w budynkach dworu należą do osób prywatnych.
Budynek I dworu, leżący po stronie południowej podwórza, jest murowany z kamienia i cegły, otynkowany, piętrowy, częściowo podpiwniczony, nakryty dachem czterospadowym krytym dachówką karpiówką. Dwór został założony na rzucie wydłużonego prostokąta z niesymetrycznie umieszczonym ryzalitem w elewacji tylnej i z zachowanym zegarem słonecznym. Elewacje otynkowane, artykułowane są otworami okiennymi otoczonymi skromnymi opaskami wykonanymi w tynku. Fasada budynku zakomponowana jest niesymetrycznie z dwoma otworami wejściowymi zamkniętymi łukiem odcinkowym. Na osi w zwieńczeniu trójkątny przyczółek. Układ wnętrz dwutraktowy z pomieszczeniami sklepionymi w trakcie południowym. W ryzalicie mieściła się tzw. czarna kuchnia.
Budynek II jest również murowany z kamienia i cegły, założony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny, podpiwniczony, nakryty dachem czterospadowym, kryty dachówką karpiówką. Elewacje otynkowane. Proste obramienia okien wykonane w tynku. Wejście do budynku znajduje się pośrodku elewacji północnej. Układ wnętrz dwutraktowy z korytarzem między traktami. W pomieszczeniach traktu południowego w parterze występują sklepienia, w pozostałych lokalnościach – sufity.
Po II wojnie światowej w budynkach prowadzono przede wszystkim bieżące remonty i naprawy. Stolarka okienna została w niektórych mieszkaniach wymieniona na nową.
