Klasztor w Gościkowie-Paradyżu

Kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Marcina

Zwiedzone: 27 sierpnia 2006

Położenie:

Klasztor w Gościkowie-Paradyżu – (niem. Paradies), w centrum wsi, w powiecie świebodzińskim, w województwie lubuskim, w Polsce.

Opis:

Kościół Najświętszej Marii Panny i świętego Marcina z XIII-XIV wieku przebudowany w XVIII wieku. Jeden z najcenniejszych zabytków na ziemi lubuskiej.

Wyposażenie

wielki barokowy ołtarz z 1739 roku, a w nim obraz „Wniebowzięcie Najśw. Marii Panny” autorstwa Schefflera oraz relikwiarze,
barokowy prospekt organowy autorstwa Joachima Gottlona Petera,
obraz fundacyjny z ok. 1700 r., ukazujący akt donacji klasztoru oraz scenę bitwy pod Legnicą w 1241 r.,
w kaplicy, w ołtarzu, znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, XVII-wieczna kopia obrazu San Luca z Bolonii,
fragmenty gotyckich fresków i sklepień,
klasycystyczne stalle w prezbiterium, ozdobione wizerunkami dostojników kościelnych,
na chórze zachowało się wielkie godło Stanisława Augusta Poniatowskiego z rodowym herbem Ciołek,
w posadzce kościoła umieszczone są płyty epitafijne.

Klasztor

W dawnym klasztorze mieści się obecnie Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej.

Pierwotnie klasztor cysterski z XIII-XIV wieku (pozostał korpus nawowy ukończony ok. 1280, późniejsze piętnastowieczne gotyckie freski), powiększony i przebudowany w stylu późnego baroku w wieku XVIII. Dwukondygnacyjny budynek klauzury przylega do kościoła do wschodu oraz południa. Posiada dwa dziedzińce: starszy gotycki, zwany małym wirydarzem oraz nowy, nazywany dużym wirydarzem. W małym wirydarzu zachowały się gotyckie przęsła oraz fragmenty polichromii ściennej. Duży wirydarz, jak i elewacje budynku, mają wystrój barokowy. W XVIII w. trzy naroża budynku klasztoru wzbogacono o wieże w formie baszt i nakryto dzwonowatymi hełmami.

Ogrody przylegają do klasztoru i kościoła od północy i zachodu. Ich ozdobą są figury kamienne z XVIII w., przedstawiające świętych, m.in. św. Floriana, św. Bernarda, św. Benedykta i św. Marcina z Tours. Przed zachodnią fasadą kościoła znajduje się rokokowa figura Marii Panny w otoczeniu świętych z 1755 r.

Ciekawostki

Z Paradyża pochodził Jakub z Paradyża (1381–1465), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i rektor uniwersytetu w Erfurcie, zwolennik reformy zakonu i Kościoła, autor wielu traktatów z dziedziny teologii moralnej i prawa kanonicznego.
Na wyposażeniu kościoła znajduje się wieczna lampa, będąca wspaniałym dziełem snycerskim, ufundował ją sekretarz Zygmunta III i Władysława IV – Marek Łętowski, wg tradycji twórcą jej był sam król Władysław IV.
W I połowie XVIII wieku działał tu wybitny polski kompozytor Benedykt Cichoszewski.

W 1740 r. miał miejsce napad na klasztor paradyski, którego dokonała regularna armia Prus. Przyczyną, która doprowadziła do tej sprawy, była osobliwa mania władcy Prus Fryderyka Wilhelma I wyszukiwania wyjątkowo rosłych rekrutów i wcielania ich siłą do organizowanej przez siebie gwardii olbrzymów. We wsi Wyszanowo należącej do klasztoru paradyskiego mieszkał sołtys nazwiskiem Klimke, na swoje nieszczęście chłop olbrzymiego wzrostu. Uzbrojeni werbownicy pruscy, przekroczyli polską granicę i uprowadzili go poturbowawszy przy tym jego chorą żonę. W odwet za to opat zatrzymał w klasztorze dwóch kupców pruskich z brandenburskiego Sulechowa. Wówczas to król pruski 21 marca 1740 r. wysłał na niczego nie spodziewający się klasztor oddział wojsk. Prusacy zniszczyli i obrabowali budynki opactwa, zbezcześcili kościół i poturbowali zakonników. Sprawa paradyska odbiła się głębokim echem w całym kraju i ujawniła zupełną bezsilność Polski wobec groźnego sąsiada.